شایعترین بیماریهای گیاهان آپارتمانی میتواند توسط عوامل زیستی و غیرزیستی ایجاد شوند و در این مطلب از سایت سه برگ به بیماریهایی اشاره میکنیم که منشأ زیستی دارند.
بیماریهای رایج در گلها و گیاهان آپارتمانی ممکن است منشأ غیرزیستی هم داشته باشند که از میان آنها میتوان به تنشهای محیطی، مواد شیمیایی و کمبود مواد مغذی اشاره کرد. این عوامل میتوانند گیاهان را ضعیف و آنها را مستعد ابتلا به بیماری کنند.
شایعترین بیماریهای گیاهان آپارتمانی در گروه عوامل بیماریزای زیستی توسط قارچها، باکتریها، ویروسها، نماتدها و مایکوپلاسماها ایجاد میشود. اگر میخواهید نگهداری از گیاهان آپارتمانی را به صورت اصولی یاد بگیرید پیشنهاد میکنیم مطلب راهنمای جامع و علمی نگهداری از گیاهان آپارتمانی را بخوانید.
از شایعترین بیماریهای گیاهان آپارتمانی علائمی همچون لکههای برگی، پوسیدگی، پژمردگی، موزاییک، کوتولگی و سایر علائم در گیاهان بهجای میگذارند. برای کنترل بیماریهای رایج در گیاهان آپارتمانی، روشهای مختلفی مانند پیشگیری، کنترل غیرشیمیایی، کنترل شیمیایی و کنترل بیولوژیکی وجود دارد.
در این مقاله از سایت سهبرگ شایعترین بیماریهای گیاهان آپارتمانی را در زمینه گیاهشناسی و آسیبشناسی گیاهی مرور میکنیم. اگر گیاه شما بیمار است باید یک سری اقدامات فوری برای درمان گیاه انجام دهید.
سفیدک پودری
سفیدک پودری Powdery mildew از شایعترین بیماریهای گیاهان آپارتمانی و یک بیماری قارچی است که با لکههای پودری سفید تا خاکستری روی برگ و ساقه گیاهان پدیدار میشود. این بیماری ابتدا برگها و ساقههای جوان را تحت تأثیر قرار میدهد که بافت علفی و تازهتری دارند اما در موارد شدید میتواند به قسمتهای مسن گسترش یابد. نواحی آسیب دیده ممکن است زرد و خشک شوند و منجر به ریزش برگ شود.
عل سفیدک پودری
این بیماری توسط گونههای مختلفی از قارچها از راسته اریسیفال (Erysiphales) ایجاد میشود. از مهمترین عوامل محیطی که باعث گسترش این بیماری میشود رطوبت بالا همراه با گردش هوای ضعیف در اطراف گیاه است.
پیشگیری و درمان سفیدک پودری
پیشگیری: گردش هوای خوب در اطراف گیاهان نقش مهمی در پیشگیری از سفیدک پودری دارد همچنین لازم است از ریزش آب روی گیاه هنگام آبیاری خودداری کنید. گیاهان رطوبت را دوست دارند اما همیش سطحی از رطوبت را ایجاد کنید که مانع از رشد بیماریهای قارچی شود
درمان: اگرچه هیچ درمان قطعی برای سفیدک پودری وجود ندارد، اقدامات متعددی وجود دارد که میتوانید برای کنترل و پیشگیری از این بیماری انجام دهید. قارچکشهای مورد استفاده برای سفیدک پودری معمولاً حاوی ترکیبات بیکربنات پتاسیم، روغن چریش، گوگرد، یا مس هستند.
قارچکشهایی مانند ارتیواتاپ، مانکوزب و کالیبان برای سفیدک پودری مناسب هستند.
پوسیدگی ریشه
پوسیدگی ریشهRoot rot وضعیتی است که در آن ریشههای گیاه به دلیل آبیاری بیش از حد یا عفونت قارچی شروع به پوسیدگی میکنند. حالت پوسیدگی در ریشهها از رایجترین بیماریهای گیاهان آپارتمانی است زیرا معمولاً دارندگان گل و گیاه این تصور اشتباه را دارند که آب زیاد برای گیاه مفید است. ضمن اینکه عوامل متعددی باعث ایجاد بیماریهای مرتبط با ریشه میشود. علائم این بیماری مواردی مانند پژمردگی، زرد شدن برگها، توقف رشد و بوی پوسیدگی در خاک هستند.
علت پوسیدگی ریشه
معمولاً آبیاری بیش از حد علت اصلی در بیماریهای مرتبط با پوسدگی ریشه است. زیرا عوامل بیماریزا در این بیماری که یکی از شایعترین بیماریهای گیاهان آپارتمانی است معمولاً محیطهای بیهوازی را دوست دارند. این بیماری توسط پاتوژنهای قارچی مانند فیتوفتورا (Phytophthora)، فوزاریوم (Fusarium) و پیتیوم (Pythium) ایجاد میشود.
پیشگیری و درمان پوسیدگی ریشه
پیشگیری: از خاکهای استفاده کنید که آب را به آسانی از خود عبور میدهند و پس از آبیاری خاک تبدیل به لجن نمیشود. همچنین بهتر است گلدانهایی با زهکشی خوب با سوراخهای زهکشی مناسب استفاده کنید. گیاهان را فقط زمانی آبیاری کنید که تا چند سانتیمتر از ابتدای خاک گلدان خشک باشد.
درمان: اولین قدم حذف عوامل بیماری و اندامهای آلوده است. گیاه را از گلدان خارج و ریشههای آسیب دیده را جدا کنید. گیاه را گلدانی تازه با خاک جدید و استریل قرار دهید. اگر از گلدان قبلی استفاده میکنید آن را با مواد شوینده بشوئید یا با قارچکش به خوبی ضدعفونی کنید.
قارچ کشها ممکن است برای عفونتهای شدید ضروری باشند و معمولاً حذف قسمتهای پوسیده و تعویض خاک این قدرت را به گیاه میدهد تا با عوامل بیماری مبارزه کنند اما میتوان بسته به نوع پوسیدگی ریشه از قارچکشهایی مانند بردوفیکس، متالاکسیل، تریازول، کاپتان و برخی دیگر پیشنهاد میشوند.
بیماری لکه برگی قارچی
لکه برگی Leaf Spot رایجترین علامت در گروه بزرگی از بیماریهای گیاهی است به همین دلیل آن را در میان شایعترین بیماریهای گیاهان آپارتمانی قرار میدهیم. بیماری لکه برگی به انواع عفونتهای قارچی و باکتریایی اطلاق میشود که باعث ایجاد لکه روی برگها میشود. این لکهها میتوانند قهوهای، سیاه، زرد یا قرمز باشند. گاهی ممکن است هالهای در اطراف لکهها وجود داشته باشد. برگهای به شدت آسیب دیده ممکن است زرد شوند و بریزند.
گیاهان سالم و قوی در برابر بیماریها مقاومتر هستند. از کودهای غنی از پتاسیم استفاده کنید، پتاسیم میتواند به تقویت مقاومت گیاهان در برابر بیماریها کمک کند.
نکته مهم: عوامل زیادی مانند آبیاری، نور، مسمومیت مواد مغذی، آفتها و بسیاری موارد دیگر نیز میتوانند علائم لکه برگی در گیاهان آپارتمانی نشان دهند پس لزوماً هر گاه لکهای روی برگها دیدید دلیل آن ممکن است عفونی نباشد. لکه برگی قارچی یکی از بیماریهای شایع در پتوسها است.
علت لکه برگی قارچی
قارچهایی مانند آلترناریا Alternaria و سرکوسپورا Cercospora از اصلیترین دلایل مرتبط با بیماریهای لکه برگی در گیاهان اپارتمانی هستند. رطوبت زیاد و گردش ضعیف هوا باعث ایجاد این پاتوژنها میشود.
پیشگیری و درمان لکه برگی قارچی
پیشگیری: از خیس کردن شاخ و برگ گیاه خودداری کنید، بین گیاهان فاصله کافی ایجاد کنید و از گردش هوای خوب در میان گیاهان اطمینان حاصل کنید.
درمان: برگهای آسیب دیده را هرس کنید و در صورت لزوم از قارچ کشها یا باکتری کشهای مبتنی بر مس مانند اکسی کلرور مس، بردو و کلروتالونیل استفاده کنید. قارچکشهای مسی باعث آسیب به گیاه و محیط زیست میشوند بنابراین باید از آنها با احتیاط استفاده کرد. برخی دیگر از قارچکشها مانند بنومیل، کاربندازیم و تیوپنات نیز در بیماریهای لکه برگی در گلهای اپارتمانی مورد استفاده قرار میگیرند.
لکه برگی باکتریایی
لکههای باکتریایی Bacterial leaf spot روی برگها به صورت لکههای تیره و آغشته به آب روی برگها ظاهر میشود که اغلب با هالهای زرد رنگ است. لکهها ممکن است بزرگتر شده و با هم ترکیب شوند و منجر به سوختگی برگ شوند. در موارد شدید، میتوانند باعث حذف سریع برگ و مرگ گیاه شود.
علل لکه برگی باکتریایی
این بیماری توسط پاتوژنهای مختلف باکتریایی مانند سودوموناس Pseudomonas و زانتوموناس Xanthomonas ایجاد میشود. رطوبت بالا و شرایط مرطوب باعث تکثیر و گسترش این باکتریها میشود.
پیشگیری و درمان لکه برگی باکتریایی
پیشگیری: استفاده از خاک تمیز نقش مهمی در جلوگیری از این بیماریها دارد. گیاه را از بالا آبیاری نکنید و آن را خشک نگه دارید تا عوامل بیماریزا فرصت رشد روی گیاه نداشته باشند. گردش هوای خوب باعث میشود پاتوژنهای بیماریزا گسترش پیدا نکنند. همچنین لازم است گیاهان جدید را قرنطینه کنید تا از ورود بیماری به مجموعه شما جلوگیری شود.
درمان: برگهای آلوده را هرس کنید و به درستی دور بیندازید. برای عفونتهای شدید، ممکن است از باکتریکشها استفاده شود، با این حال سویههای مقاوم میتوانند کنترل شیمیایی را دشوار کنند.
آنتراکنوز
آنتراکنوز Anthracnose یکی از شایعترین بیماریهای قارچی در گیاهان آپارتمانی است که باعث ایجاد ضایعات تیره و فرورفته روی برگها، ساقهها، گلها یا میوهها میشود. ضایعات اغلب در شرایط مرطوب به سرعت گسترش مییابند که منجر به آسیب قابل توجه بافت و تنش گیاه میشوند. این بیماری توسط گروهی از قارچهای مختلف ایجاد میشود که هر کدام علائم و نشانههای خاص خود را دارند. لکههای قهوهای یا سیاه روی برگها و ساقهها که ممکن است به مرور زمان بزرگتر شده و به هم بچسبند، زرد شدن برگها و ضعیف شدن ساقهها از نشانههای آنتراکنوز هستند.
علل آنتراکنوز
آنتراکنوز توسط قارچهای جنس کلتوتریکوم (Colletotrichum) ایجاد میشود که در محیطهای گرم و مرطوب رشد میکنند. هاگها به راحتی توسط پاشش آب، ابزار آلوده یا بقایای گیاهی آلوده پخش میشوند. مهمترین عوامل ایجاد این بیماری مواردی مانند آبیاری بیش از حد، زهکشی ضعیف خاک، رطوبت بالا، تهویه نامناسب، استفاده از ابزار آلوده و باقی ماندن برگها و شاخههای مرده در اطراف گیاه است.
پیشگیری و درمان آنتراکنوز
پیشگیری: از فاصله مناسب و گردش هوا بین گیاهان اطمینان حاصل کنید. هنگام آبیاری از خیس کردن شاخ و برگ خودداری کنید و ابزارها را مرتب تمیز کنید.
درمان: قسمتهای آسیب دیده گیاه را حذف و از بین ببرید. در صورت لزوم از قارچ کشها استفاده کنید و اطمینان حاصل کنید که برای استفاده در گیاهان آپارتمانی مناسب هستند. از میان قارچهای مؤثر بر آنتراکنوز میتوان به کلروتالونیل، بیکربنات سدیم، سموم مسی، مانکوزب، بنزیمیدازول اشاره کرد.
پژمردگی فوزاریوم
پژمردگی فوزاریوم Fusarium wilt یک بیماری قارچی منتقله از خاک است که با پژمردگی و زرد شدن برگها مشخص میشود. این پژمردگی برگها یکی از شایعترین علائم در بیماریهای گیاهان آپارتمانی است. این بیماری اغلب از برگهای پایین شروع میشود و به سمت بالا پیشرفت میکند. بافت آوندی گیاه نیز ممکن است قهوهای شود و مانع انتقال آب و مواد مغذی در داخل گیاه شود. پژمردگی فوزاریوم یک بیماری قارچی جدی است که میتواند به طیف گستردهای از گیاهان، از جمله گیاهان آپارتمانی، حمله کند. این بیماری توسط گونههای مختلف قارچ Fusarium ایجاد میشود که در خاک و بقایای گیاهی آلوده زندگی میکنند.
علل فوزاریوم
این بیماری توسط قارچهایی از جنس فوزاریوم ایجاد میشود که از طریق ریشه گیاه را آلوده میکند. این قارچ در خاک گرم رشد میکند و به ویژه پایدار است، زیرا قارچ میتواند سالها در خاک خفته بماند.
پیشگیری و درمان فوزاریوم
پیشگیری: از خاک استریل شده استفاده کنید و از زهکشی مناسب برای جلوگیری از شرایط غرقابی اطمینان حاصل کنید. آبیاری بیش از حد یکی از شایعترین علل پژمردگی فوزاریوم است. از خیس شدن اضافی خاک خودداری کنید و مطمئن شوید که گلدانها زهکشی مناسبی دارند.
درمان: پس از آلوده شدن گیاه، هیچ درمان شیمیایی مؤثری برای پژمردگی فوزاریوم وجود ندارد. برای جلوگیری از انتشار گیاهان آلوده باید حذف و از بین بروند. قارچ کشها را میتوان به عنوان یک اقدام پیشگیرانه استفاده کرد اما گیاهان آلوده درمان نمیشود. قارچکشهایی مانند تیابندازول و پروپیکونازول میتوانند در این بیماری استفاده شوند.
میسل قارچ کش بیولوژیکی است که حاوی باکتری Bacillus subtilis است. Bacillus subtilis یک آنتاگونیست طبیعی قارچ Fusarium است. به این معنی که میتواند با قارچ رقابت کرده و آن را از بین ببرد. مایسل برای کنترل فوزاریوم و همچنین سایر قارچها مانند Rhizoctonia و Pythium مؤثر است.
بوتریتیس بلایت (کپک خاکستری)
سوختگی بوتریتیس Botrytis blight یا کپک خاکستری gray mold یک بیماری قارچی است که بسیاری از گونههای گیاهی را تحت تأثیر قرار میدهد و باعث ایجاد کپک خاکستری تیره روی برگها، ساقهها، گلها و جوانهها میشود. قسمتهای آلوده ممکن است پوسیده شوند و در موارد شدید ممکن است گیاه بمیرد. این بیماری بیشتر در بافت آسیب دیده یا پیر دیده میشود.
بوتریتیس بلایت، که به آن پوسیدگی خاکستری نیز گفته میشود، یک بیماری قارچی نسبتاً رایج در گیاهان آپارتمانی است. این بیماری توسط قارچ Botrytis cinerea ایجاد میشود که در خاک، بقایای گیاهی و حتی روی سطوح دیگر مانند ابزار باغبانی یافت میشود.
لکههای قهوهای یا خاکستری روی برگها، ساقهها و گلها، پوشش پشمالو و خاکستری روی لکهها و پوسیدگی ساقهها از نشانههای این بیماری هستند. پوشش پشمالو و خاکستری روی لکهها حاوی اسپورهای قارچ است که میتواند به گیاهان دیگر سرایت کند.
علل کپک خاکستری
این بیماری که توسط قارچ بوتریتیس سینرا Botrytis cinerea ایجاد میشود که در محیطهای خنک و مرطوب رشد میکند. عوامل بیماریزا از طریق هاگهای موجود در هوا پخش میشود که میتواند گیاهان را از طریق زخمها یا منافذ طبیعی آلوده کند.
پیشگیری و درمان کپک خاکستری
پیشگیری: افزایش گردش هوا در اطراف گیاهان و کاهش سطح رطوبت. از آبیاری بالای سر خودداری کنید و هر گونه شاخ و برگ مرده یا در حال مرگ را فوراً حذف کنید.
درمان: برای کاهش انتشار هاگ، قسمتهای آلوده گیاه را هرس کرده و دور بریزید. در موارد عفونت شدید، ممکن است از قارچ کشها استفاده شود، اگرچه کنترلهای غیرشیمیایی معمولاً مؤثرتر هستند. برای مبارزه یا پیشگیری از این بیماری میتوانید از قارچکشهایی مانند بنومیل و کاربندازیم استفاده کنید.
بیماری ویروسی موزاییک
تشخیص بیماریهای ویروسی در گیاهان آپارتمانی ممکن است دشوار باشد زیرا علائم آنها اغلب شبیه علائم ناشی از سایر عوامل استرسزا است. ویروس موزائیک گروهی از ویروسها است که باعث ایجاد خال روی اندامهای گیاه، تغییر شکل برگها، توقف رشد و کاهش گلدهی میشود. برگها ممکن است لکههای زرد و سبز نامنظم را نشان دهند و ظاهری موزاییک مانند ایجاد کنند.
بیماری ویروسی موزاییک Mosaic Virus یکی از رایجترین و مخربترین بیماریهایی است که گیاهان را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار میدهد. این بیماری توسط طیف وسیعی از ویروسها ایجاد میشود که میتوانند به بیش از 1200 گونه گیاهی، از جمله سبزیجات، صیفیجات، گلها و درختان حمله کنند.
از علائم این بیماری میتوان به نقش ونگار موزاییکی، کوچک، چروکیده، یا پیچ خورده شدن برگها، لکههای قهوهای یا نکروز روی برگها و ساقهها و کوتولگی اشاره کرد.
علل
ویروسهای موزاییک از طریق تماس با شیره، اغلب از طریق ابزار، دست یا مواد گیاهی آلوده منتقل میشوند. برخی از ویروسها نیز توسط حشرات منتشر میشوند. شتهها ناقل اصلی ویروس موزاییک هستند و میتوانند آن را از گیاه آلوده به گیاه سالم منتقل کنند. ویروسهای موزاییک میتوانند در خاک برای مدت طولانی زنده بمانند و از طریق خاک آلوده به گیاهان سالم منتقل شوند.
پیشگیری و درمان موزاییک
پیشگیری: ابزارهای باغبانی را در فاصله زمانی بین استفاده استریل کنید و از دست زدن به گیاهان سالم پس از تماس با گیاهان آلوده خودداری کنید. جمعیت حشراتی که میتوانند ویروس را پخش کنند را کنترل کنید.
درمان: متأسفانه، هیچ درمان قطعی برای بیماری ویروسی موزاییک در گیاهان وجود ندارد. این ویروسها به شدت مقاوم هستند و میتوانند به سرعت از گیاه آلوده به گیاه سالم منتقل شوند. اگر متوجه شدید که گیاهان شما به بیماری ویروسی موزاییک مبتلا شدهاند، مهم است که اقدامات فوری برای جلوگیری از انتشار ویروس به سایر گیاهان انجام دهید. گیاهان آلوده را از بین ببرید
سفیدک کرکی
سفیدک کرکی Downy mildew، که به نامهای سفیدک داخلی، سفیدک دروغی، بادزدگی و بلایت نیز شناخته میشود، یکی از شایعترین بیماریهای قارچی در گیاهان آپارتمانی است. که به طیف گستردهای از گیاهان حمله میکند. این بیماری میتواند خسارات قابل توجهی به محصول و کیفیت گیاهان وارد کند.
این بیماری به صورت لکههای زرد رنگ در سطوح بالایی برگها و یک رشد کرکی سفید یا خاکستری در سطح زیرین ظاهر میشود. برگهای به شدت آسیب دیده ممکن است قهوهای شده و بریزند. این بیماری به خصوص تهاجمی است و در صورت عدم کنترل میتواند به سرعت گسترش یابد.
در سفیدک داخلی، سفیدک کرکی، سفیدک دروغی، بادزدگی و بلایت روی برگها، ساقهها و میوهها لکههای نامنظم با ظاهری آبدیده و قهوهای رنگ ایجاد میشوند. از دیگر علائم بیماری میتوان به پوشش کرکی، تغییر رنگ برگ، خشکی و ریزش برگ اشاره کرد.
علل سفیدک کرکی
عامل بیماری سفیدک کرکی، گروهی از قارچهای مختلف از جنسهای پلاسموپارا Plasmopara و فیتوفتورا Phytophthora است. هر کدام از این قارچها میتوانند میزبانهای خاص خود را آلوده کنند.
سفیدک کرکی یا سفیدک دروغین در محیطهای خنک و مرطوب رشد میکند. اسپورها توسط باد و پاشش آب پخش میشوند و همچنین میتوانند از طریق مواد گیاهی آلوده وارد شوند. سطوح رطوبت بالا و گردش ضعیف هوا از عوامل کلیدی شیوع بیماری هستند.
پیشگیری و درمان سفیدک کرکی
پیشگیری: رشد قارچ و انتشار اسپورهای آن در شرایط مرطوب و بارانی به شدت افزایش مییابد. عدم تهویه مناسب میتواند به تجمع رطوبت و شیوع بیماری کمک کند و با آبیاری در پایه گیاه، رطوبت برگ را کاهش دهید. دمای مطلوب برای فعالیت قارچ بین 15 تا 22 درجه سانتیگراد است. با استفاده از کودهای مناسب مانند کودهای پتاسیم بالا، گیاهان را قوی و سالم نگه دارید تا در برابر بیماری مقاومتر باشند.
درمان: برای کاهش انتشار هاگ، برگهای آلوده را حذف و از بین ببرید. برای عفونتهای شدید، قارچکشهای برچسبگذاری شده برای سفیدک کرکی ممکن است استفاده شود، اگرچه کنترلهای غیرشیمیایی برای مدیریت بیماری در اکثر گیاهان آپارتمانی ترجیح داده میشوند. قارچ کشهای مسی مانند بردو، بوردو فیکس و اکسی کلرور مس طیف وسیعی از بیماریهای قارچی از جمله سفیدک داخلی را کنترل میکنند. مانکوزب، ریدومیل و رانمن از دیگر سمهای قابل استفاده برای سفیدک داخلی هستند.
۱. شایعترین علت بیماریهای گیاهان آپارتمانی چیست؟
آبیاری بیش از حد شایعترین علت است که باعث ایجاد شرایط مساعد برای بیماریهای قارچی و باکتریایی میشود. نور کم یا زیاد، دمای نامناسب، رطوبت نامناسب و تهویه نامناسب، همگی میتوانند به گیاه آسیب برسانند. با ضعیف شدن گیاه فرصت برای حمله عوامل بیاریزا فراهم میشود.
۲. آیا یک گیاه آپارتمانی بیمار میتواند دیگران را در اطراف آلوده کند؟
بله، بسیاری از عوامل بیماریزا از طریق هوا منتقل میشوند یا میتوانند از طریق ابزار آلوده، آب یا تماس مستقیم پخش شوند و این امر باعث میشود بیماریها به گیاهان مجاور سرایت کنند.
۳. آیا درمانهای شیمیایی همیشه برای درمان بیماریهای گیاهان آپارتمانی ضروری است؟
نه همیشه. در بسیاری از موارد، برداشتن قسمتهای آسیب دیده و بهبود شیوههای مراقبت کافی است. درمانهای شیمیایی باید به عنوان آخرین راه حل، به ویژه برای عفونتهای شدید در نظر گرفته شود.
۴. هر چند وقت یک بار باید گیاهان آپارتمانی خود را از نظر علائم بیماری بررسی کنم؟
بازرسی منظم گیاهان، به طورایدهآل هر هفته، میتواند به تشخیص علائم اولیه بیماری یا آلودگی آفات کمک کند و مدیریت را مؤثرتر کند.
۵. آیا بهبود گردش هوا واقعاً میتواند به پیشگیری از بیماریهای گیاهی کمک کند؟
کاملاً. گردش هوای خوب به خشک نگه داشتن شاخ و برگ و کاهش رطوبت اطراف گیاه کمک میکند و باعث میشود که محیط برای بسیاری از پاتوژنهای قارچی و باکتریایی کمتر جذاب باشد.